وقتی که خبر مادر شدن خود را می شنوید قطعا به لحظه در آغوش گرفتن و دیدن کودک خود هم فکر می کنید. بی شک همه مادران به نوع زایمان خود فکر می کنند و از آن کمی هراس دارند. اما وقتی به نتیجه آن فکر می کنند تمام ترس و دلهره شان از بین می رود. بهتر است قبل از اینکه ترس و استرس بگیرید درباره زایمان و انواع آن اطلاعاتی بدست آورید تا راحت تر با این موضوع مواجه شوید. در ادامه به نوع طبیعی و سزارین می‌پردازیم و مزایا و معایب هر یک را بررسی می‌کنیم.
زایمان یک روند طبیعی است که برای سال های سال مادران حامله قادر بوده اند که بدون دخالت هیچ پزشکی فرزند خود را به دنیا آورند. واقعیت این است که بدن بانوان طوری طراحی شده که مطلوب ترین وضعیت را برای انجام زایمان طبیعی دارد. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی به این دست یافته اند که بعضی از مادران نمی توانند زایمان طبیعی داشته باشند. پس به جراحی و عمل باید کودک خود را به دنیا بیاورند.
در حالت کلی زایمان دو نوع دارد:
زایمان طبیعی
زایمان طبیعی یک امر فیزیولوژیک است. که مادر باردار به صورت طبیعی و با فعالیت های منظمی که در دوران بارداری خود دارد، می‌تواند زایمان خوبی داشته باشد. اما درد زایمان طبیعی برای همۀ زنان نگران کننده است. به همین دلیل مادران باردار برای انتخاب نوع آن تردید دارند و درک مراحل اولیه آن برای همۀ زنان مهم است.
زمان دقیق انجام زایمان طبیعی مشخص نیست. و زمانی را که پزشک در نظر می‌گیرد حدودی است و حتی ۲ تا ۳ هفته امکان دارد زودتر انجام شود.
مقاله پییشنهادی : سه ماهه اول بارداری
زایمان طبیعی دارای سه مرحله است.
مرحله اول:
در این مرحله ابتدا گردن رحم که در تمام طول بارداری سرسختانه بسته بود، باز می شود. شروع این انقباضات منظم به مادر نشان می دهد که زمان زایمان است. فاز نخست ممکن است تا ساعت ها ادامه داشته باشد.
بعد از این فاز دردهای فعال شروع می شوند. این مرحله برای زمانی‌ست که دهانۀ رحم از ۴ به ۷ سانتی‌متر می‌رسد. زمانی که رحم تا ۶ سانتی‌متر باز می‌شود انقباضات شدیدتر شده، درد بیشتر می‌شود و مادر احساس گرما می‌کند.
بعد از آن که فاز انتقالی است دهانۀ رحم از ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر باز می‌شود که بیشترین درد را مادر در این زمان احساس می‌کند. این زمان طولانی نیست (۲۰ تا ۹۰ دقیقه) طول می‌کشد، که در این زمان جنین به روده مادر فشار می‌آورد و مادر باردار آمادۀ زایمان است.
مرحله دوم:
در این مرحله دهانۀ رحم مادر کاملا باز شده و جنین خارج می‌شود. پزشک از مادر می‌خواهد که زور بزند. انقباضات رحمی و زور زدن مادر باعث پایین آمدن سر نوزاد می‌شود. و سر نوزاد در دهانۀ رحم قرار می‌گیرد و پزشک با مکش، خون و مخاط رحم را از بینی نوزاد خارج می‌کنند، سپس شانه، کتف و قسمت‌های دیگر بدن نوزاد خارج می‌شود.
مرحله سوم:
این مرحله مربوط به خروج نوزاد و جفت است. بعد از به دنیا آمدن نوزاد جفت از دیواره رحم جدا شده و از واژن خارج می‌شود. مدت زمانی که جفت خارج می‌شود بین ۵ تا ۳۰ دقیقه است.
برای مادرانی که برای بار اول باردار میشوند و قصد انجام زایمان طبیعی دارند، ۱۲ تا ۱۶ ساعت طول می‌کشد تا دهانۀ رحم کاملا باز شود، اما مادرانی که برای بار دوم زایمان طبیعی را انجام می‌دهند ۵ تا ۶ ساعت زمان خواهد برد. میزان باز شدن دهانۀ رحم را پزشک در هنگام درد مادر مورد بررسی قرار می‌دهد تا زمان زایمان مشخص شود.
فواید زایمان طبیعی:
- زایمان طبیعی یک فرآیند طبیعی است که بدون هیچ دستکاری انجام می شود و برای مادر و کودک خطری ندارد.
- افرادی که زایمان طبیعی انجام می دهند فقط در حین زایمان درد دارند و بعد از آن درد غیرقابل تحملی نخواهند داشت و سریع تر از سزارین می توانند به حالت قبل خود برگردنند.
- زایمان به روش طبیعی به جنین این امکان را می‌دهد که در روزهای پایانی بیشترین رشد سلول‌های مغزی، سیستم تنفسی و همچنین کبد را داشته و جنین رشد خود را به خوبی تکمیل کرده باشد.
- در زایمان طبیعی به مادر این امکان را می دهد که نوزاد خود را در آغوش بگیرد و به آن شیر بدهد.
- عبور از مجرای زایمان، سیستم قلبی عروقی جنین را تحریک می کند و باعث گردش خون بهتر و آماده سازی او برای تولد می گردد.
- نوزادانی که با زایمان طبیعی به دنیا می آیند، دارای علاقه بیشتری برای مکیدن و گرفتن سینه مادر دارند.
- مرگ و میر نوزاد در زایمان طبیعی نسبتا کمتر است.
- نسبت به سزارین، بهبودی سریع تر حاصل می شود و مدت زمان کوتاه تری را در بیمارستان باید ماند.
- با انتخاب زایمان طبیعی، از خطرات پس از عمل جراحی که شامل عفونت، مشکلات روده و و اثرات بیهوشی است، به دور خواهید بود. کسانی که سزارین میشوند، در طی 8 هفته اول، مسائل بهداشتی شامل عفونت ادراری و کم خونی را تجربه خواهند کرد.
- در زایمان طبیعی، عملکرد تنفسی افزایش یافته و قند خون تنظیم می شود. گردش خون در مغز نوزاد نیز افزایش می یابدو هورمون های تولید شده در زایمان طبیعی باعث تقویت وابستگی کودک و مادر می شوند.
- فشار زایمان طبیعی، موجب می شود تا مایع آمنیوتیک در ریه های کودک از بدن او خارج شود. بنابراین خطر بیماری تنفسی از جمله آلرژی و آسم را کاهش می دهد ،نوزادانی که از طریق سزارین به دنیا میایند ،در خطر ابتلا به آسم قرار میگیرند.
- زایمان طبیعی هزینه کمتری نسبت به سزارین دارد.
- در زایمان طبیعی به علت ترشح هورمون هایی شیر مادر در دسترس نوزاد خواهد بود و مادر نگرانی از شیر نخواهد داشت.
معایب زایمان طبیعی
- پارگی پرینیال
پرینیوم یا میاندوراه perineum بافت نرمی است که بین واژن و مقعد قرار دارد. این بافت نرم کشیده می‌شود تا فضا را برای تولد نوزاد فراهم کند. اما پارگی کوچک و حتی شدید ممکن است اتفاق بیفتد.
- هنگام عبور از کانال تولد، ممکن است خطراتی همچون کبودی، ورم و در موارد نادر شکستگی استخوان برای کودک وجود دارد.
- زایمان طبیعی شانس افتادگی لگنی بعد از تولد نوزاد را افزایش می دهد.
- مرگ جنین در کانال زایمان
مقاله پییشنهادی : بارداری و کرونا
اگر نوزاد به موقع متولد نشود، یا صدای قلب جنین افت کند و به کمتر از 120 ضربه در دقیقه برسد و پزشک معالج این احتمال را بدهد که بچه تا 10، 15 دقیقه آینده به دنیا نخواهد آمد، در این صورت جنین داخل رحم مادر جانش را از دست می دهد.
مراقبت های پس از زایمان طبیعی
- مهم‌ترین و خطرناک‌ترین زمان بعد از زایمان طبیعی ۶ ساعت اول است. در این بازه زمانی باید علائم حیاتی مادر مانند فشار خون، دمای بدن، تنفس و نبض وی و همچنین میزان خونریزی او مورد کنترل قرار گیرد تا مشکلی برای مادر پیش نیاید.
- مادران بعد از گذشت شش هفته به حالت طبیعی خود باز می‌گردند. به طور معمول تا چهل روزخونریزی دیده می‌شود و ممکن است بسته به نحوه زایمان و شرایط مادر این مدت متغییر باشد و در بعضی از زنان کوتاه‌تر و یا بعضی ها طولانی تر باشد.
- حتما بعد از ده روز به پزشک و یا مامای خود مراجعه کنید تا معاینه شوید.
- یکی از بهترین ورزشهایی که بعد از زایمان طبیعی می‌تواند به روند دوران بهبودی کمک کند پیاده روی سبک است. پیاده روی به مدت چهار تا ده دقیقه در روز کافی است و کمک می‌کند تا بدن زودتر به حالت طبیعی بازگردد.
- به دلیل کم تحرکی مادران احتمال مبتلا شدن به یبوست بالا می‌رود. پس برای جلوگیری از یبوست میزان مصرف میوه ها، غلات و مواد غذایی فیبر دار را افزایش بدهید. تا دفع مدفوع راحت‌تر شکل بگیرد، همچنین مصرف مایعات برای پیشگیری از از یبوست نقش بسیاری مهمی دارد.
- بهتر است برای دفع ادرار و مدفوع از توالت فرنگی استفاده کنید تا به زخم‌ها فشاری وارد نشود.
- بهتر است تا 2 ماه رابطه جنسی نداشته باشید تا بخیه هایتان به طور کامل بهبود پیدا کند.
- حتما پس از زایمان یک روش پیشگیری از بارداری را داشته باشید. زیرا رحم شما فعال تر و گیرا تر از قبل می باشد و احتمال بارداری شما حتی در زمان شیردهی نیز وجود دارد.
چه کسانی نباید طبیعی زایمان کنند؟
۹۰% از زنان می‌توانند این نوع زایمان را انجام دهند. اما برخی از زنان باردار به دلیل فیزیولوژی بدن قادر به انجام این روش نیستند و پزشک متخصص، سزارین را برای آنها توصیه می‌کنند. اما به طور کل افرادی که دارای :
- بیماری های خاص
اگر مادر به بیماری خاص (دیابت، بیماری قلبی و…) یا عفونتی مثل ایدز مبتلا باشد که به جنین منتقل کند، عمل سزارین توصیه خواهد شد.
- پایین نیامدن سر جنین
اگر انقباضات رحمی تا چند ساعت قبل از زایمان به گونه‌ای باشد که سر نوزاد پایین نیاید و نتواند نوزاد خارج شود، سزارین برای مادر توصیه می‌شود.
- وضعیت جنین
در حالتی که نوزاد نچرخد و سر او به درستی پایین قرار نگیرد به طور کل جایگاه مناسبی نداشته باشد، سزارین برای مادر توصیه می‌گردد
- داشتن همورویید در مادر
اگر مادر باردار هموروئید حاد داشته باشد، به‌دلیل خو‌‌ریزی، این زایمان برای او توصیه نمی‌شود.
- سزارین قبلی
- سابقه جراحی در بارداری
اگر مادر باردار سابقه جراحی‌های دهانۀ رحم، سرکلاژ و تجربه سقطِ مکرر جنین را داشته باشد، متخصص زنان به آنها سزارین را توصیه می‌کنند.
- بارداری چند قلویی
برای مادران بارداری که چند قلو دارند، به دلیل اینکه به احتمال زیاد یکی از جنین‌ها در حالت غیر‌طبیعی قرار دارد، زایمان سزارین انجام می‌شود.
- وزن بالای جنین
در صورتی که جنین بیشتر از 500/3 کیلوگرم باشد زایمان سزارین انجام می شود.
مقاله پییشنهادی : آرایش کردن در دوران بارداری
زایمان سزارین
عمل جراحی سزارین نوعی عمل جراحی شکمی است که طی آن جنین با ایجاد شکافی بر روی رحم و شکم مادر به دنیا می آید. سزارین معمولا در مواقعی پیشنهاد می شود که امکان زایمان طبیعی وجود ندارد. زایمان طبیعی بهترین و کامل ترین نوع زایمان است.
فرآیند عمل سزارین به دو شکل بی حسی یا بی هوشی انجام می پذیرد که انتخاب روش مناسب به پزشک معالج و سابقه بیمار بستگی دارد.
زایمان به صورت سزارین معمولا بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشد. دکتر با برش های به طول 10 سانتی متر بر روی شکم و رحم نوزاد را می بیند و به کمک ابزارهای خاصی او را از رحم خارج می کند.
سپس نوزاد به صورت دقیق بررسی می شود. بند ناف قطع شده و جفت جدا می گردد. معمولاً با تزریق ماده ای، رحم را منقبض می کنند تا خونریزی به حداقل برسد.
در چه مواقعی باید سزارین انجام داد؟
سزارین در مواقعی صورت می گیرد که خطری جان مادر و یا جنین را تهدید کند. به طور مثال ساختار بدنی برخی از زنان به گونه ای است که امکان زایمان طبیعی وجود ندارد ( لگن این زنان معمولا کوچک است) به همین دلیل پزشک برای حفظ سلامت مادر و کودک عمل سزارین را پیشنهاد می دهد. موارد دیگری نیز وجود دارند که پزشک تصمیم می گیرد این عمل را انجام دهد. این موارد به شرح زیر هستند:
- روند زایمان کند
- اختلال در ضربان قلب جنین در طول زایمان
- مشکلات بند ناف
- جثه بزرگ جنین
- عدم چرخش مناسب جنین برای زایمان طبیعی
- ابتلا ماد به بیماری های عفونی
- بارداری های چند قلویی
معایب سزارین
- افرادی که سزارین انجام می دهند بعد از آن با مشورت پزشک بهتر است زایمان طبیعی نداشته باشند.
- زمان بستری بعد از سزارین طولانی‌تر از زیمان طبیعی‌ست. سختی‌های بعد از سزارین نیز به‌دلیل درد جراحی و برش شکم بیشتر است. این ناراحتی می‌تواند تا چند ماه ادامه داشته باشد. خطر پارگی زخم‌های سزارین در بارداری بعدی زیاد است.
- خطر مرگ مادر در سزارین به علت لخته شدن خون، عفونت و عوارض ناشی از بیهوشی، سه برابر بیشتر از زایمان طبیعی‌ست.
- احتمال عفونت بخیه ها
- احساس خستگی و خواب آلودگی به خاطر داروهای بیهوشی
- نوزادانی که از طریق زایمان سزارین قبل از هفته 39 به دنیا می‌آیند. نسبت به کودکانی که از طریق زایمان طبیعی یا زایمان سزارین اضطراری متولد می‌شود، بیشتر در خطر مشکلات تنفسی هستند.
- مادرانی که بیهوش می شوند نمی توانند در لحظه تولد کودک خود را ببیند و او را لمس کنند.
- احتمال اینکه در این روش شیر مادر جاری نشود زیاد است و شیر دیرتر در مجاری شیر قرار بگیرئ.
مقاله پییشنهادی : ترک های پوست در بارداری
مراقبت های پس از سزارین
- بعد از زایمان سزارین امکان دارد به علت درد فراوانی که از محل برش و جای بخیه های دارید از مسکن هایی استفاده کنید. البته معمولا این دردها بعد از یک هفته کمتر و قابل تحمل تر می شوند.
- تقریباً تمامی خانم‌ها پس از زایمان از چند روز تا چند ماه حس درد و ضعف در بدن خویش دارند. که به مرور با تغذیه ای مناسب و رعایت تمامی نکات و دستورالعمل های داده شده این ناراحتی ها برطرف و بهبودی کامل حاصل می شود.
- تا سه ماه از حرکات سنگین و ورزش های ستگین خودداری کنید و اجازه دهید که بدن شما ترمیم شود.
- همانند زایمان طبیعی، در سزارین نیز تاچند هفته خونریزی خواهید داشت ولی این خونریزی به تدریج کم خواهد شد. از نوار بهداشتی استفاده کنید و از به کار بردن تامپون‌ها داخل واژن خودداری کنید.
- بهتر است تا 2 ماه رابطه جنسی نداشته باشید تا بدن شما بتواند زخم ها را سریع تر ترمیم کند. همچنین به خاطر داشته باشید حتما در زمان شیردهی از یک روش پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
